Ідэя стварэння музея ўзнікла яшчэ на пачатку 1970-х гг.у сувязі са святкаваннем 1000-годдзя Віцебска. Аднак адкрыты ён быў толькі 12 красавіка 1980 г. як вучэбны музей ВДПІ імя С. М. Кірава. Асноўнымі мэтамі з’яўляліся збор, захаванне, вывучэнне і прэзентацыя літаратурных здабыткаў Віцебшчыны. Арганізатарамі музея з’яўляліся віцебскі паэт Д. Сімановіч, дацэнт кафедры рускай літаратуры З. А. Адрыянава, дацэнт кафедры беларускай літаратуры А. М. Канапелька.

31.03.2015 г. Калегія Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь прысвоіла статус "народны" літаратурнаму музею Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П.М. Машэрава.

У фондах захоўваецца больш за 600 экспанатаў.

 Пачынаецца агляд са стэнда, прысвечанага гісторыі стварэння музея. Працягваецца ён у раздзеле «З вякоў мінулых» (пісьменства і духоўная культура Віцебшчыны ад старажытных часоў да XX ст.). Наступная частка прысвечана беларуска-рускім літаратурным сувязям — рускім пісьменнікам, якія былі звязаныя з Віцебшчынай, — А. Пушкіну, Г. Дзяржавіну, І. Фанвізіну, А. Дэльвігу, І. Лажэчнікаву, І. Буніну, Г. Успенскаму. Раздзел «З літаратурных крыніц Віцебшчыны» прысвечаны класікам беларускай літаратуры Янку Купалу і Якубу Коласу, Васілю Быкаву, Уладзіміру Караткевічу, Рыгору Барадуліну і іншым выдатным беларускім пісьменнікам.

У раздзеле «Сучасная літаратурная Віцебшчына» распавядаецца пра пісьменнікаў-ураджэнцаў Віцебскай вобласці І. Пракаповіча, С. Рублеўскага, Б. Беляжэнку, А. Салтука, Ф. Сіўко, І. Жарнасек.

У музеі захоўваюцца і экспануюцца дакументы, рэчы пісьменнікаў, фотаздымкі, карціны, якія адлюстроўваюць развіццё пісьменства і літаратурныя традыцыі Віцебшчыны. Сярод найбольш цікавых экспанатаў музея — творы з аўтографамі, рукапісы, у тым ліку В. Быкава, Р. Барадуліна, Г. Бураўкіна, Е. Лось, М. Лынькова А. Савіцкага, бюсты пісьменнікаў работы выпускнікоў мастацка-графічнага факультэта.

Экспануецца калекцыя побытавых рэчаў беларускіх сялян XIX — другой паловы XX ст.: цапы, ночвы, калаўрот, пранікі, прасы, збаны, андаракі, посцілкі, сурвэткі, ручнікі і іншыя рэчы.

Адрас: Маскоўскі пр-т, 33 (5 паверх).

Час наведвання: 9:30–18:00.

Выхадны: нядзеля.

Экскурсія магчымая па папярэдняй дамоўленасці.